چری
فونیکس
ام وی ام
اکستریم
اویل پمپ خودرو چیست؟ علائم خرابی و زمان تعویض
اویل پمپ خودرو یکی از اجزای حیاتی موتور است که تأمین روغن لازم برای روانکاری، خنک‌کاری و حفاظت از قطعات متحرک را برعهده دارد. عملکرد صحیح آن برای دوام موتور، کاهش اصطکاک، جلوگیری از سایش قطعات و جلوگیری از گرمای بیش‌از‌حد ضروری است. اهمیت اویل پمپ خودرو زمانی بیشتر نمایان می‌شود که بدانیم این قطعه مانند قلب در سیستم گردش خون عمل می‌کند و نبود عملکرد صحیح آن، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و پرهزینه در موتور شود.
کاهش فشار روغن یا اختلال در پمپاژ آن حتی در مدت کوتاه می‌تواند سبب افزایش اصطکاک و سایش قطعات حیاتی شود و در نهایت به خرابی کامل موتور بینجامد. به همین دلیل آگاهی از عملکرد، انواع، علائم خرابی و زمان مناسب تعویض اویل پمپ برای هر مالک خودرو ضروری است تا با پیشگیری به‌موقع از خسارات سنگین جلوگیری شود.
اویل پمپ خودرو چیست؟
اویل پمپ خودرو (Oil Pump) یا پمپ روغن، قطعه‌ای در سیستم روغن‌رسانی موتور خودرو است که کارش مکش و انتقال روغن موتور از مخزن روغن (کارتل یا sump) به مسیرهای روغن‌رسان موتور تحت فشار است. این امر کمک می‌کند تا قطعات متحرک موتور مانند یاتاقان‌ها، میل‌لنگ، میل بادامک، پیستون‌ها و سوپاپ‌ها به‌خوبی روغن‌کاری شوند. وظایف اصلی اویل پمپ شامل موارد زیر است:
تولید فشار کافی روغن برای عبور از فیلترها و مسیرهای روغن‌رسان
پمپاژ روغن به اجزای موتور برای روانکاری و کاهش اصطکاک
کمک به دفع حرارت ناشی از احتراق و اصطکاک
حفظ شرایط مناسب برای اجزای هیدرولیکی مانند lifterها، سوپاپ‌ها و متعلقات زمان‌بندی متغیر (در موتورهایی که این ویژگی را دارند)
اویل پمپ در کجای موتور قرار دارد؟
موقعیت اویل پمپ بسته به طراحی موتور متفاوت است، اما معمولاً در یکی از این مکان‌ها قرار دارد:
داخل یا نزدیک کف موتور (کارتل روغن / oil pan)، در موتورهای با سیستم wet sump پمپ معمولاً پایین موتور و نزدیک کارتل قرار دارد تا روغن را مستقیماً از کارتل مکش کند.
به‌وسیله میل‌لنگ یا میل بادامک یا سیستم زمان‌بندی (timing chain) متحرک است. بسته به طراحی، ممکن است زنجیر یا چرخ‌دنده‌ای به آن متصل باشد.
در موتورهای با سیستم dry sump، پمپ‌های روغن معمولی و پمپ‌هایی برای جمع‌آوری روغن (scavenge pump) وجود دارد؛ مخزن روغن خارجی است و پمپ‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که روغن را هم از مخزن تأمین کرده و هم تجمع روغن اضافی در نقاط پایین موتور را جمع کنند.
کار اویل پمپ چیست؟
اویل پمپ خودرو بسته به طراحی موتور و نیاز سیستم روغن‌رسانی در انواع مختلف تولید می‌شوند. متداول‌ترین نوع، پمپ دنده‌ای (Gear Pump) است که با دو چرخ‌دنده درگیر کار می‌کند و روغن را از کارتل مکش کرده و تحت فشار به مجاری روغن‌رسان می‌فرستد. این نوع پمپ به‌دلیل سادگی و دوام بالا در بیشتر خودروها استفاده می‌شود. نوع دیگر پمپ روتوری یا چرخ‌دنده داخل (Rotor/Internal Gear Pump) است که با استفاده از یک چرخ‌دنده داخلی و خارجی حجم بیشتری روغن را با صدای کمتر پمپاژ می‌کند و کارایی بالاتری دارد.
در برخی موتورهای خاص، از پمپ پره‌ای (Vane Pump) استفاده می‌شود که دارای یک روتور و پره‌های لغزان است و با جابه‌جایی روغن بین پره‌ها، دبی مناسب و فشار متوسطی تولید می‌کند. پمپ هلالی (Crescent Pump) نیز در موتورهایی با طراحی خاص به کار می‌رود و به‌دلیل شکل هلالی خود می‌تواند فشار بالای روغن را تأمین کند. علاوه‌بر این‌ها، پمپ تروکوئید (Trochoid Pump) نوعی پمپ دنده‌ای داخلی با شکل ویژه است که کارایی خوبی در فشاردهی و طول عمر دارد.
انتخاب نوع اویل پمپ خودرو به طراحی موتور، سیستم روغن‌رسانی (خیس یا خشک بودن کارتل) و نیازهای عملکردی آن بستگی دارد. هرکدام از این نوع پمپ‌ها، مزایا و ویژگی‌های خاص خود را دارند و خودروسازان براساس طراحی و عملکرد موتور، مناسب‌ترین نوع را انتخاب می‌کنند.
اویل پمپ چگونه کار می‌کند؟
اویل پمپ به‌عنوان قلب سیستم روغن‌کاری خودرو عمل می‌کند و وظیفه دارد روغن موتور را از کارتل یا همان مخزن روغن مکش کرده و با فشار مشخص به مجاری، کانال‌ها و یاتاقان‌های موتور برساند. این گردش دائمی باعث می‌شود سطوح فلزی متحرک مثل میل‌لنگ، یاتاقان‌ها، میل‌سوپاپ و حتی سوپاپ‌ها همیشه لایه‌ای از روغن تازه و تحت فشار داشته باشند و اصطکاک و حرارت تولیدشده در حین کار موتور به حداقل برسد. بدون این فرآیند، فلزات به‌صورت خشک روی هم حرکت کرده و سایش و خرابی شدید رخ می‌دهد.
مکانیزم کار اویل پمپ خودرو به این صورت است که نیروی محرکه خود را از میل‌لنگ یا میل‌سوپاپ دریافت می‌کند. با هر چرخش موتور، چرخ‌دنده‌ها یا روتورهای داخلی اویل پمپ به حرکت درمی‌آیند، روغن را از کارتل می‌مکند، از صافی و فیلتر عبور می‌دهند و سپس با فشار و دبی دقیق به‌سمت مجاری روغن موتور می‌فرستند. این پمپ‌ها طوری طراحی شده‌اند که در دورهای پایین و بالا بتوانند فشار پایدار و کافی برای تمام قطعات تولید کنند و در عین حال از ایجاد حباب یا افت فشار جلوگیری شود.
در واقع، اویل پمپ مثل یک قلب مکانیکی است که خون حیاتی موتور یعنی روغن را در تمام رگ‌های آن پمپاژ می‌کند. این جریان علاوه‌بر کاهش اصطکاک، وظیفه خنک‌کردن بخش‌های داخلی، تمیزکردن ذرات معلق و حتی جلوگیری از زنگ‌زدگی قطعات را نیز بر عهده دارد. هرگونه ضعف، خرابی یا افت عملکرد اویل پمپ، بلافاصله روی سلامت موتور تأثیر می‌گذارد و می‌تواند در زمان کوتاهی منجر به یاتاقان‌زدن یا حتی قفل‌کردن موتور شود. به همین دلیل، سلامت اویل پمپ و سطح و کیفیت روغن موتور نقش حیاتی در عمر و بازدهی پیشرانه دارد.
کار اویل پمپ چیست؟
خرابی اویل پمپ یکی از خطرناک‌ترین مشکلاتی است که ممکن است برای موتور خودرو پیش بیاید، زیرا عملکرد صحیح این قطعه به‌معنای سلامت کل سیستم روانکاری و در نتیجه دوام موتور است. اگر اویل پمپ نتواند فشار یا حجم کافی روغن را به مدار موتور برساند، قطعات حیاتی مثل یاتاقان‌ها، میل‌لنگ، میل‌سوپاپ و حتی سوپاپ‌ها دچار سایش و آسیب شدید می‌شوند. شناخت علائم خرابی پمپ اویل کمک می‌کند قبل از اینکه موتور دچار خسارت‌های سنگین شود، مشکل را تشخیص و رفع کنید. همچنین اگر خودرو شما چینی است، لازم است پیش از بررسی علائم خرابی اویل پمپ، حتما راهنمای تعمیر و نگهداری خودروهای چینی را بخوانید.
1. روشن‌شدن چراغ هشدار روغن
یکی از اولین نشانه‌های خرابی اویل پمپ، روشن‌شدن چراغ هشدار روغن روی صفحه‌نمایش خودرو است. این چراغ وقتی فعال می‌شود که فشار روغن در مدار کمتر از حد استاندارد باشد. اویل پمپ معیوب نمی‌تواند فشار لازم را ایجاد کند و همین امر بلافاصله توسط سنسور فشار روغن شناسایی شده و چراغ هشدار را روشن می‌کند. هرگز این علامت را بی‌اهمیت تلقی نکنید؛ حتی اگر موتور صدای غیرعادی ندارد، ادامه رانندگی ممکن است در چند دقیقه به یاتاقان‌زدن یا قفل‌کردن موتور منجر شود.
2. صدای غیرعادی از موتور
وقتی اویل پمپ خودرو نتواند روغن کافی با فشار مناسب تأمین کند، سطوح فلزی قطعات متحرک بدون روانکاری مناسب روی هم حرکت می‌کنند. نتیجه این وضعیت شنیدن صداهای غیرعادی مثل ضربه، تق‌تق یا ساییدگی از داخل موتور است. این صداها به‌ویژه هنگام شتاب‌گیری یا روشن‌کردن موتور در حالت سرد بیشتر محسوس‌اند. چنین صدایی نشانه هشدار است که باید بلافاصله خودرو را متوقف و علت را بررسی کنید.
البته اگر خودرو شما بلافاصله بعد از استارت‌زدن خاموش می‌شود مشکل از اویل پمپ نیست و باید دلایل خاموش‌شدن خودرو بعد از استارت‌زدن را بررسی کنید.
3. بالارفتن غیرعادی دمای موتور
روغن موتور علاوه‌بر روانکاری، نقش مهمی در دفع حرارت از قطعات داخلی دارد. وقتی اویل پمپ خراب باشد یا فشار کافی ایجاد نکند، این جریان روغن مختل شده و دمای قطعات به‌شدت بالا می‌رود. در این حالت ممکن است آمپر دمای موتور بالا برود یا حتی بوی سوختگی از محفظه موتور به مشام برسد. افزایش دما یکی از نشانه‌های جدی خرابی اویل پمپ است که بی‌توجهی به آن می‌تواند منجر به آسیب جدی پیشرانه شود.
4. کاهش محسوس فشار روغن
اگر خودرو به گیج فشار روغن مجهز باشد، می‌توانید افت فشار را به‌طور مستقیم روی نشان‌گر مشاهده کنید. افت فشار روغن می‌تواند ناشی از خرابی اویل پمپ، گرفتگی صافی یا فیلتر روغن، یا نشتی‌های داخلی باشد. در هر صورت، کاهش ناگهانی یا تدریجی فشار روغن هشداری است برای بررسی سریع سیستم روانکاری.
5. بوی سوختگی یا دود از اگزوز
یکی دیگر از نشانه‌های غیرمستقیم خرابی اویل پمپ، انتشار بوی سوختگی از محفظه موتور یا دود آبی‌رنگ از اگزوز است. وقتی روانکاری به‌درستی انجام نشود، اصطکاک زیاد باعث سوختن یا تبخیر روغن در دماهای بالا می‌شود و این موضوع هم به بوی سوختگی منجر می‌شود و هم ممکن است دود ناشی از سوختن روغن را در اگزوز ببینید.
مهم‌ترین دلایل خرابی این قطعه عبارت‌اند از:
روغن بی‌کیفیت یا نامناسب: استفاده از روغن غیراستاندارد باعث افزایش رسوبات و استهلاک پمپ می‌شود. به همین علت توصیه می‌کنیم حتما انواع روغن موتور خودرو را به‌خوبی بشناسید.
تعویض‌نکردن به‌موقع روغن و فیلتر: آلودگی‌ها و ذرات فلزی وارد پمپ شده و پره‌ها یا دنده‌ها را ساییده و خراب می‌کند.
دمای بالای موتور: روغن داغ فشار کاری پمپ را افزایش داده و باعث فرسودگی سریع‌تر آن می‌شود.
ورود ذرات و ناخالصی‌ها: فیلتر بی‌کیفیت یا گرفتگی مجاری روغن موجب ساییدگی داخلی پمپ می‌شود.
قطعات تقلبی یا نصب نادرست: پمپ‌های غیراستاندارد یا نصب غلط، عمر قطعه را کاهش می‌دهند.
کمبود یا نشتی روغن: کمبود سطح روغن باعث مکش هوا و آسیب شدید به پمپ می‌شود.
عمر بالای موتور: استهلاک طبیعی در کارکردهای بالا موجب کاهش فشار روغن و نیاز به تعویض پمپ است.
زمان تعویض اویل پمپ خودرو
تشخیص زمان مناسب برای تعویض اویل پمپ خودرو نقش مهمی در حفظ سلامت موتور و جلوگیری از خسارت‌های سنگین دارد. عمر مفید اویل پمپ به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از جمله کیفیت روغن موتور و فیلتر، شرایط رانندگی، میزان کارکرد موتور و رعایت سرویس‌های دورهای. به‌طور کلی، اکثر اویل پمپ‌ها در خودروهای سواری معمولی پس از ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار کیلومتر کارکرد نیاز به بررسی جدی و احتمالا تعویض دارند، اما این عدد می‌تواند بسته به شرایط ذکرشده کمتر یا بیشتر شود.
یکی از نشانه‌های مهم برای تعیین زمان تعویض، مشاهده افت فشار روغن یا روشن‌شدن چراغ هشدار روغن است. اگر پس از بررسی فیلتر و سطح روغن، مشکل همچنان ادامه داشت، احتمالاً اویل پمپ فرسوده شده و باید تعویض شود. همچنین در موتورهایی که صدای غیرعادی، داغ‌شدن بیش‌از‌حد یا بوی سوختگی روغن مشاهده می‌شود، پمپ باید سریع بررسی شود تا از آسیب جدی به موتور جلوگیری شود.
عمر مفید اویل پمپ ارتباط مستقیم با رعایت سرویس‌های دورهای دارد. استفاده از نرم‌افزار یادآور سرویس‌دوره‌ای خودرو به شما کمک می‌کند زمان تعویض روغن و بررسی پمپ را فراموش نکنید و همیشه از سلامت سیستم روانکاری مطمئن باشید. در خودروهای قدیمی‌تر یا پرکارکرد، حتی اگر علائم ظاهری هنوز شدید نیست، تعویض پیشگیرانه اویل پمپ می‌تواند از هزینه‌های سنگین تعمیر موتور جلوگیری کند. همچنین، توصیه می‌شود که خرید اویل پمپ را از برندهای معتبر و مطابق مشخصات فنی خودرو انجام دهید تا دوام و عملکرد صحیح موتور تضمین شود.
نظرات کاربران